Materiały dydaktyczne dla nauczycieli „Jak sobie radzić z powodzią” zostały opracowane z myślą o wypełnieniu luki, jaka istnieje w Polsce w zakresie materiałów edukacyjnych i dydaktycznych dotyczących powodzi i metod ograniczania jej skutków oraz doświadczeń w prowadzeniu w szkołach edukacji powodziowej. Materiały zamieszczone w wydawnictwie Jak sobie radzić z powodzią przeznaczone są dla nauczycieli ze szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.
Zamieszczony poniżej tekst został zaprezentowany na II Warsztatach Samorządowych – ‘Czy jesteśmy przygotowani do powodzi?’, zorganizowanych przez IMGW w dniach 20-22 października w Ustroniu.
Wydawnictwo zostało przygotowane w ramach Projektu OSIRIS (Operacyjne Zarządzanie Zagrożeniem Powodziowym w Społeczeństwie Informacyjnym) finansowanego przez UE, ale jest też efektem wieloletnich prac i doświadczeń pracowników Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej realizujących od powodzi w 1997 roku program współpracy z samorządami lokalnymi w zakresie ograniczania skutków powodzi.
Ostatnie doświadczenia i badania prowadzone przez IMGW dowodzą, że mimo tragicznych skutków wielkiej powodzi w 1997 roku oraz następnych, które wystąpiły w kolejnych latach, nie jesteśmy do takich katastrof przygotowani. Nie posiadamy dostatecznej wiedzy na temat samego zjawiska powodzi i nie wiemy, jak się przed nim dobrze chronić. Nie znaczy to jednak, że jesteśmy zupełnie bezradni. Władze gmin i powiatów podejmują różne działania profilaktyczne, również mieszkańcy, nauczeni doświadczeniem, sami podejmują wiele działań, aby zmniejszyć straty. Niestety, nie jest to powszechna praktyka i nie zawsze podejmowane działania są skuteczne.
Drogą do zwiększenia wiedzy i podniesienia świadomości całego społeczeństwa w zakresie zmniejszania strat powodziowych jest edukacja, a w szczególności wprowadzenie tematyki powodziowej do szkolnych programów nauczania.
Zawartość
Ostateczny kształt wydawnictwa i jego zawartość jest efektem przemyślanych działań, których celem było przygotowanie kompleksowego i różnorodnego materiału mogącego służyć, zarówno, jako źródło informacji i gotowych pomocy dydaktycznych dla nauczycieli nie posiadających odpowiedniej wiedzy w zakresie powodzi, jak i dla nauczycieli realizujących w praktyce zajęcia dotyczące tej tematyki, ale poszukujących nowych pomysłów i inspiracji. Dla tych ostatnich przygotowane zostały propozycje warsztatów, które można w dowolny sposób rozwijać dostosowując ich zakres do indywidualnych potrzeb oraz poziomu nauczania. W efekcie wydawnictwo stanowi komplet materiałów zawierających:
- podstawowy zasób wiedzy o metodach przygotowania się do powodzi, sposobach postępowania w czasie zagrożenia oraz po powodzi, przydatny dla wszystkich mieszkańców terenów zagrożonych powodzią
- propozycje scenariuszy i warsztatów pozwalające zrealizować z uczniami zajęcia dotyczące tematyki powodziowej
- testy wiedzy ułatwiające sprawdzenie osiągniętych efektów edukacyjnych
- propozycje tematyki powodziowej możliwe do realizacji w ramach różnych przedmiotów dostosowane do podstawy programowej.
Część z materiałów zawartych w wydawnictwie została opracowana przez pracowników Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej i doradcę metodycznego, a część powstała w ramach specjalnego konkursu na scenariusz zajęć dydaktycznych ogłoszonego przez IMGW i Starostwo Powiatowe w Kłodzku dla nauczycieli z terenu Kotliny Kłodzkiej. W ramach tego konkursu powstały ciekawe scenariusze zajęć do realizacji na różnych przedmiotach, które uwzględniają lokalną specyfikę w zakresie zagrożenia powodziowego oraz doświadczenia nauczycieli, którzy sami lub, których uczniowie, mieli do czynienia z powodzią.
Szkolenia dla nauczycieli konsultantów
Wydawnictwo Jak sobie radzić z powodzią uzyskało wiele pozytywnych opinii i ocen m.in. Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, władz samorządowych oraz nauczycieli. Zostało ono wdrożone do praktyki, zarówno na szczeblu ogólnokrajowym, jak i lokalnym.
Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli (z rekomendacji Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu) uwzględnił w planach szkoleń na rok 2004 szkolenia wizytatorów oraz nauczycieli konsultantów ze wszystkich województw z wykorzystaniem tych materiałów. Szkolenia rozpoczęły się w lipcu. W ramach trzydniowych zajęć przeszkolono około 40 osób, które z kolei zobowiązane są do przeprowadzenia do 15 listopada 4 godzinnych warsztatów dla nauczycieli i do przekazania im wydawnictwa. W ten sposób zostanie przeszkolona coraz większa kadra nauczycieli oraz rozpowszechnione zostaną w szkołach w całej Polsce materiały dydaktyczne.
W trakcie pierwszego szkolenia przeprowadzono bardzo szczegółową ocenę przydatności wydawnictwa do celów nauczania z różnych punktów widzenia: zarówno przydatności do realizacji zajęć na różnych poziomach nauczania, jak i przydatności do nauczania uczniów o różnym stopniu wiedzy i doświadczeń w zakresie zjawiska powodzi oraz metod ochrony przed nią. Ocenie podlegała także jakość i poziom zawartych w wydawnictwie materiałów dydaktycznych, ich kompletność, możliwość dostosowywania przez nauczyciela do indywidualnych potrzeb, urozmaicenie proponowanych form nauczania, a także język.
Wydawnictwo zostało ocenione bardzo wysoko, pomimo wskazania na pewne braki. W szczególności podkreślono, jako pozytywną cechę to, że materiały nie „straszą” powodzią, ale pokazują uczniom, że powódź jest zjawiskiem, które wprawdzie ciągle nam grozi, ale do którego można się przygotować.
Inne wdrożenia
Starostwo Powiatowe w Kłodzku przekazało Wydawnictwo (w formie książkowej i na CD) wszystkim szkołom podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym z terenu Kotliny Kłodzkiej wraz z rekomendacją do wykorzystania przy realizacji zajęć dotyczących tematyki powodziowej.
Miejskie Centrum Reagowania i Ochrony Ludności w Raciborzu włączyło Wydawnictwo, jako element, do swojego programu profilaktyki przeciwpowodziowej – m.in. materiały zostały przekazane do szkół, gdzie są wykorzystywane do prowadzenia zajęć z uczniami.
Materiały zawarte w wydawnictwie zostały umieszczone (w formie plików do pobrania) w Portalu edukacyjnym dotyczącym powodzi i zagrożeń naturalnych „Wielka Woda” (www.powodz.info). Portal przygotowany i administrowany jest przez IMGW.
Wydawnictwo Jak sobie radzić z powodzią promowane jest przez IMGW wśród różnych instytucji zajmujących się problematyką powodzi (m.in. regionalnych zarządów gospodarki wodnej) oraz wśród władz lokalnych, z którymi współpracuje Instytut.
Materiały dydaktyczne dla nauczycieli 'Jak sobie radzić z powodzią' otrzymały w 2004 r. nagrodę Ministra Środowiska
Małgorzata Siudak
IMGW, Oddział w Krakowie
www.powodz.info/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=218&mode=thread&order=0